انتخاب ويژگي مشترك بسيار مهم است. اگر اين كار درست انجام نگيرد، ممكن است جانداراني كه شباهت هاي كم و تفاوتهاي زيادي دارند، در يك گروه قرار گيرند. «پايه تحصيلي» ، ويژگي مشتركي است كه دانش آموزان يك مدرسه را بر اساس آن طبقه بندي مي كنند.
طبقه بندي جانداران : منظور
از طبقه بندي موجودات زنده اين است كه جانداران داراي ويژگيهاي مشترك را
در گروههاي مشخصي قراردهند. در اين صورت با بررسي هر گروه،مي توان
ويژگيهاي اعضاي آن را شناخت.
اگر بخواهيد دنبال جانداراني كه ممكن است
در آبگيرها يا پرچين هاي يك مزرعه زندگي مي كنند، بگرديد، بايد راهي براي
شناسايي آن ها داشته باشيد.
يكي از راههايي كه زيست شناسان براي شناسايي
جانداران استفاده مي كنند. استفاده از كليدهاي شناسايي است. كليدهاي
شناسايي، مجموعه اي از پرسش هاست كه براساس ويژگيهاي جانداران تهيه شده و
به كمك آنها مي توان نام جانداران را پيدا كرد. كليدهاي شناسايي بر اساس
ويژگيهاي مشترك انتخاب مي شوند. تصوير كليدهاي شناسايي ص 104
زندگي جانوران : همه
جانوران موجوداتي پر سلول اند. وقتي كه سلول ها در بدن يك جاندار در كنار
هم باشند، نسبت به حالت انفرادي، از مزاياي زيادي بهره مند خواهند بود.در
بدن جانوران، هر گروه از سلول ها ، كارهاي ويژه اي را برعهده گرفته اند.
البته هر چه سلول هاي بدن يك جاندار تخصص يافته تر باشند. گفته مي شود كه
آن جاندار ساختمان پيچيده اي و پيشرفته تري دارد. با آن كه گوناگوني
جانوران در محل زندگي شكل بدن، نوع غذا، طرز تنفس،رفتارها و غيره زياد
است، اما همه ي جانوران پرسلولي هستند و هيچكدام توانايي غذاسازي ندارند.
شكل بدن : جانوراني
كه ساختمان بدني ابتدايي دارند. در سطح يا داخل بدن، قسمت سختي ندارند .
يعني اسكلت در بدن آن ها ديده نمي شود. ساير جانداران در خارج يا داخل بدن
خود اسكلتي دارند كه محافظ بعضي از اندام ها و تكيه گاه بيشتر ماهيچه هاست.
غذا خوردن : هر جانوري
براي آنكه بتواند رشد كند و فعاليت هاي لازم را انجام بدهد، نياز به ماده و
انرژي دارد. ماده و انرژي از راه غذا خوردن به بدن مي رسد. چون هيچكدام از
جانوران نمي توانند مانند گياهان غذاسازي كنند، نيازهاي خود را از بدن
جانداران مختلف تأمين مي كنند.
تنفس كردن :
همه
جانوران براي تجزيه كردن مواد غذايي در داخل سلول هاي خود، به اكسيژن نياز
دارند، اما چون بعضي در آب و برخي در خاك زندگي مي كنند، نوع دستگاه تنفسي
آنها مشابه نيست.
فكر كنيد :
1 – محل زندگي جانوران بسيار مختلف است. بطوري كه از روي انواع زيستگاه، جانوران را به دو گروه بزرگ آب زي و خشكي زي تقسيم مي كنند.
زيستگاه چه جانوراني دقيقاً در دو گروه آب زي يا خشكي زي جا نمي گيرد؟
بعضي
از جانوران بطور كامل نمي توانند تمام مراحل رشد خود را در يك زيستگاه طي
كنند. بخشي از آن را در آب و بخش ديگر را در خشكي به سر مي برند. اين
جانوران معمولاً در محيط هايي زندگي مي كنند كه زياد از آب دور نيست .
مانند قورباغه ،وزغ همچنين جانوراني كه غذاي خود را از محيط آب تأمين مي
كنند اما در خشكي لانه مي سازند و استراحت مي كنند نيز در اين گروه جاي مي
گيرند. اين قبيل جانوران از محيطهاي كوچك آب (رودخانه، بركه ، درياچه) و
سواحل دريا استفاده مي كنند، مانند مرغ ماهي خوار
2 – اگر با جانور جديدي روبرو شديد كه قبلاً آن را نديده ايد، با توجه به كدام خصوصيت ها نوع زيستگاه آن را تعيين مي كنيد؟
بايد
به نوع سازگاري هاي بدني مانند شكل اندام هاي حركتي، نوع پوشش بدن براي
زيستن در محيط هاي سرد و گرم، وضع دندان از لحاظ نوع غذايي كه مي خورد
(گوشت خوار يا علف خوار) و حتي چالاكي و وضعيت است دست و پا براي شكار كردن
توجه كرد.
فكركنيد
1 –
با اينكه ملخ و كك حشره اند. خرگوش و كانگورو پستاندارند و قورباغه يك
دوزيست است،اما روش حركت كردن آن ها به يكديگر شباهت دارد. دليل اين شباهت
چيست؟
محل اتصال اندام هاي حركتي به اسكلت در آن ها تقريباً يكسان است.
2-
به نظر شما آيا اتصال اندام هاي حركتي به اسكلت ، در سرعت حركت جانور مهره
دار تأثير دارد؟ دليل بياوريد يك پستاندار و يك خزنده را مقايسه كنيد)
اندازه
و محل اتصال پا به تن در سرعت حركت جانوران اثر دارد. با توجه به محل
اتصال اندام ها و طول آن ها، انواع مختلف مهره داران را شاهديم. در خزندگان
دست و پا اندكي به زير بدن متمايل شده و در پستانداران كاملاً در زير بدن
قرار گرفته است. به همين دليل در مقايسه با پستانداران سرعت حركت بيشتري
دارند زيرا پاهاي آن ها مانند ستون،وزن بدن را به خوبي تحمل مي كنند.
فكر كنيد :
به جز دندان ها، كدام اندام ها در جانوران گوشتخوار و علفخوار فرق دارد؟
طول
دستگاه گوارش علف خواران زياد و معده ي آن ها بزرگ است ولي دستگاه گوارش
گوشتخواران طول زيادي ندارند. زيرا گوشت در مقايسه با علف غذاي زود هضم
است. اندام هاي حركتي در پستانداران گوشت خوار،عضلاني تر و قوي ترند و در
پنجه هاي آن ها چنگال وجود دارد. جثه نيز لاغر تر و كوچكتر است، جانوران
صياد اصولا بايد چالاك و سريع باشند تا بتوانند طعمه ي خود را بگيرند.
فكر كنيددر
بدن پرنده ها علاوه بر شش ها، تعدادي كيسه ي هوا هم وجود دارد كه به جذب
اكسيژن كمك مي كنند. پرنده ها دستگاه تنفس كارآمدي دارند كه امكان تبادل
گازهاي تنفسي را به بهترين حالت فراهم مي كند. چرا بايد دستگاه پرندگان
كارآيي زيادي داشته باشد و خيلي خوب عمل كند ؟
پرنده ها به
علت دماي زياد و فعاليت شديد بدن،در مقايسه با ساير مهره داران به غذا و
هواي بيشتري نياز دارند. بنابراين چند كيسه ي هوايي با ديواره هاي نازك هم
به شش ها كمك مي كند تا اكسيژن لازم از هوا گرفته شود.
فصل اول علم و فناوري